出自北门,忧心殷殷。终窭且贫,莫知我艰。已焉哉!天实为之,谓之何哉!
王事适我,政事一埤益我。我入自外,室人交徧谪我。已焉哉!天实为之,谓之何哉!
王事敦我,政事一埤遗我。我入自外,室人交徧摧我。已焉哉!天实为之,谓之何哉!
这是一首小HRef=https://www.xuegushici.com/list/guanli/ target=_blank class=infotextkey>官吏诉说自己HRef=https://www.xuegushici.com/list/chouku/ target=_blank class=infotextkey>愁苦的诗。从诗的语言看,并没有“忠臣不得其志”或“安于贫仕”之意,旧说未免令人感到迂曲,今人的“怨诉”说则HRef=https://www.xuegushici.com/list/jioshi/ target=_blank class=infotextkey>解释较为圆满。诗中的小HRef=https://www.xuegushici.com/list/guanli/ target=_blank class=infotextkey>官吏公事繁重苛细,虽辛勤应付,但HRef=https://www.xuegushici.com/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活依然清贫。上司非但不体谅他的HRef=https://www.xuegushici.com/list/jianxin/ target=_blank class=infotextkey>艰辛,反而一味给他分派任务,使他不堪重负。辛HRef=https://www.xuegushici.com/list/xinku/ target=_blank class=infotextkey>辛苦苦而位卑禄薄,使他牢骚满腹,HRef=https://www.xuegushici.com/list/jiaren/ target=_blank class=infotextkey>家人的责备更使他难堪,他深感仕路崎岖,HRef=https://www.xuegushici.com/list/renqing/ target=_blank class=infotextkey>人情浇薄,所以长吁短叹,痛HRef=https://www.xuegushici.com/list/kunan/ target=_blank class=infotextkey>苦难禁,HRef=https://www.xuegushici.com/list/beifen/ target=_blank class=infotextkey>悲愤之余,只好归之于天,安之若命。
此HRef=https://www.xuegushici.com/list/shijing/ target=_blank class=infotextkey>诗经北门开篇,自古以来,北通“背”,朱熹解读第一章开篇为“比”,就预先注明诗的主人公正面临着背时的HRef=https://www.xuegushici.com/list/mingyun/ target=_blank class=infotextkey>命运。其实,从府衙北门而出,当然是背对光明而来的,HRef=https://www.xuegushici.com/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然是形象暗淡无光,HRef=https://www.xuegushici.com/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神萎靡不振。他一副HRef=https://www.xuegushici.com/list/youxin/ target=_blank class=infotextkey>忧心忡忡的样子,低着头走回家。因为无职无权,当然就要受穷了,想体面也体面不起来,其内心之黯然神伤,可想而知。但别人却不知道他的这份HRef=https://www.xuegushici.com/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难,这个别人不只包括他的饱食终日无所用心的上司,还包括靠他糊那点薪俸养活的HRef=https://www.xuegushici.com/list/jiaren/ target=_blank class=infotextkey>家人。他也自知没有本事,但又无能为力,只剩下愁眉苦脸、唉声叹气的份了。这个小HRef=https://www.xuegushici.com/list/guanli/ target=_blank class=infotextkey>官吏,甘于清贫,内HRef=https://www.xuegushici.com/list/waijiao/ target=_blank class=infotextkey>外交困,穿着寒酸,愧对HRef=https://www.xuegushici.com/list/jiaren/ target=_blank class=infotextkey>家人,但又如此任劳任怨,忠于王事,勤于政事,真是具有敬业HRef=https://www.xuegushici.com/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神的忠谨之士。
这首诗的主人公虽然是一名HRef=https://www.xuegushici.com/list/guanli/ target=_blank class=infotextkey>官吏,但全诗并非无病呻吟,的确体现了《HRef=https://www.xuegushici.com/list/shijing/ target=_blank class=infotextkey>诗经》“饥者歌其食,劳者歌其事”的HRef=https://www.xuegushici.com/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实主义HRef=https://www.xuegushici.com/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神。对诗中连用“我”字而蕴含的HRef=https://www.xuegushici.com/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情色彩。全诗纯用赋法,不假比兴,然而每章末尾“已焉哉,天实为之,谓之何哉”三句重复使用,大大增强了语气,深有一唱三叹之效,牛运震《诗志》认为这些句段与《HRef=https://www.xuegushici.com/list/gushishijiushou/ target=_blank class=infotextkey>古诗十九首》中“弃捐勿复道,努力加餐饭”等一样,“皆极HRef=https://www.xuegushici.com/list/beifen/ target=_blank class=infotextkey>悲愤语,勿认作安命HRef=https://www.xuegushici.com/list/kuangda/ target=_blank class=infotextkey>旷达”,这是很有见地的。